ՓՈՔՐ ՊԵՏՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐՆ ԱՐԴԻ ՄԻՋԱԶԳԱՅԻՆ ԲԱԶՄԱԿՈՂՄ ՀԱՐԱԲԵՐՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐՈՒՄ

Հեղինակներ

  • Մհեր Շիրինյան ՀՀ Գիտությունների ազգային ակադեմիա

##plugins.pubIds.doi.readerDisplayName##-:

https://doi.org/10.54503/2579-2903-2025.2-201

Բանալի բառեր-:

փոքր պետություն, գերտերություն, տարածք, բնակչություն, ինքնիշխանություն, տնտեսություն, միջազգային կազմակերպություն, տարածաշրջան, անվտանգություն, բազմակողմ ձևաչափ, արտաքին կապեր, գործակցություն

Ամփոփում

Ժամանակակից միջազգային հարաբերություններում պետությունները որդեգրում են անվտանգային և մյուս մարտահրավերներին դիմակայելու ռազմավարություններ: Նրանց ընտրած ռազմավարությունները՝ պասիվ, պաշտպանողական կամ ակտիվ, կախված են ոչ միայն ռեսուրսներից, այլև քաղաքական վերնախավի կարողությունից՝ ճիշտ գնահատելու միջազգային միջավայրն ու գտնելու հավասարակշռության կետը՝ անվտանգության, ինքնիշխանության և զարգացման միջև։

Միջազգային հարաբերությունների ոլորտում ուժերի անհամաչափ բաշխվածության պայմաններում փոքր պետությունները հաճախ ստիպված են լինում խուսափել ուժային առճակատումներից և փոխարենը կիրառել դիվանագիտական բազմակողմ համագործակցության գործիքներ։ Փոքր պետությունների միջազգային ներգրավվածությունն այսօր փաստացի գերակշռող է հատկապես ՄԱԿ-ի և այլ գլոբալ ու տարածաշրջանային բազմակողմ հարթակների շրջանակներում, որտեղ անդամ երկրների մեծ մասը դասվում է փոքր պետությունների շարքին։ Այս պետությունները կարողանում են համատեղել ջանքերը և հանդես գալ որպես կոլեկտիվ ձայն՝ հաճախ առաջ մղելով այնպիսի գլոբալ օրակարգեր, ինչպիսիք են կլիմայի փոփոխության դեմ պայքարը, կայուն զարգացման նպատակը, մարդու իրավունքների պաշտպանությունը և խաղաղության ամրապնդումը։

Փոքր պետությունները, չնայած իրենց սահմանափակումներին, կարող են դառնալ ազդեցիկ և նախաձեռնող դերակատարներ՝ պայմանով, որ ունակ են խելամիտ ձևով կառավարել իրենց ներքին ռեսուրսները և ստեղծել կայուն ու ճկուն արտաքին քաղաքականություն։ Նրանց ուժը չի սահմանափակվում նյութական գործոններով, այլ հիմնվում է ռազմավարական կողմնորոշման, գաղափարական համախմբվածության, միջազգային գործընկերների հետ արդյունավետ աշխատանքի և ինստիտուցիոնալ համագործակցության վրա։

Հատկապես բազմակողմ ձևաչափում միջազգային հարաբերություններում փոքր պետության ուժը չափվում է ոչ միայն նրա մեծությամբ, այլև՝ նրա կարողությամբ գործել խելացի, համառ, ճկուն և նպատակաուղղված։ Այս պետությունները կարող են հանդես գալ ոչ միայն որպես անվտանգության սպառողներ, այլ նաև՝ որպես խաղաղարարներ, միջազգային նորմերի տարածողներ և գլոբալ մարտահրավերների լուծման համատեղ գործողությունների կրողներ։ Փոքր պետությունները մեծապես ապավինում են բազմակողմ դիվանագիտությանը, իրավական մեխանիզմներին և նիշային (niche) դիվանագիտությանը, որոնք թույլ են տալիս նրանց բարձրացնել իրենց քաղաքական կշիռը միջազգային կազմակերպություններում՝ առանց ուժային ռեսուրսների։

Հեղինակի կենսագրությունը

Մհեր Շիրինյան, ՀՀ Գիտությունների ազգային ակադեմիա

փիլիսոփայության, սոցիոլոգիայի և իրավունքի ինստիտուտի հայցորդ

Ներբեռնումներ

Հրատարակվել է

2025-10-13